Dossier Van D-day tot V-day
Videospeler inladen...
In deze rubriek brengen we dag op dag het verhaal van de ineenstorting van nazi-Duitsland, precies 75 jaar geleden. Overal heerst vreugde om de geallieerde overwinning. Ook al wordt er vandaag nog hevig gevochten.
Het nieuws van Duitslands definitieve nederlaag heeft in zowat alle geallieerde landen tot vreugdetaferelen geleid. Overal is de bevolking spontaan op straat gekomen om deze langverwachte overwinning te vieren.
Foto’s van Londen (ook foto bovenaan), waar de vreugde misschien het grootst was. Groot-Brittannië had geen bezetting gekend, en dus ook geen bevrijding gevierd, maar de bevolking had vijf jaar gevaren en ontberingen moeten ondergaan.
Voor Churchill is het echt zijn dag van triomf. Voldaan begroet hij de menigte op het balkon van Buckingham Palace tussen koning George VI en koningin Elizabeth, met hun twee dochters Elizabeth (de huidige koningin, links) en Margaret (rechts).
De Amerikaanse president Truman en de Britse premier Churchill hebben op de radio deze dag aangekondigd als VE Day (“Victory in Europe”). De “overwinning in Europa” is voor hen maar een halve overwinning omdat de oorlog tegen Japan voortduurt. Maar dat kan de vreugde niet bederven. Truman zelf viert overigens vandaag zijn 61ste verjaardag.
Een Britse krant laat weten dat die dag en de dag daarop feestdagen zijn. Dat heeft Churchill aangekondigd.
Times Square in New York, 8 mei 1945
Eigenlijk waren de geallieerde leiders van plan om de overwinning morgen te vieren, maar doordat het nieuws gisteren al bekend raakte, is het nu al overal feest. Alleen de Sovjet-Unie wacht nog op de (tweede) ondertekening van de capitulatie in Berlijn om de overwinning te vieren.
Parijs, 8 mei 1945
In België is het nieuws met kanongebulder, sirenes en vooral met klokkengelui aangekondigd.
Overal zijn volksfeesten begonnen. In het centrum van de grote steden heerst een ongelooflijke drukte.
De vreugde in Brussel
De scholen worden twee dagen gesloten. En de nationale vlag zal acht dagen aan alle openbare gebouwen wapperen.
De overvolle Grote Markt in Antwerpen
De kranten brengen het nieuws uiteraard met grote koppen. Er zijn ook al commentaren op de Duitse capitulatie.
De Nieuwe Standaard (die toen verscheen ter vervanging van De Standaard) geeft als goede katholieke krant een artikel met de titel ‘Te,Deum laudamus!’ (U, God loven wij) en een foto van koning Leopold III naast die van Churchill. Het nieuws dat Leopold de dag ervoor bevrijd was kwam te laat. (krantencollectie KBR)
De Gentenaar vermeldt naast het nieuws van de overwinning ook het "valse nieuws" dat koning Leopold in Zwitserland zou zijn (krantencollectie KBR)
De Londense Times zegt dat de Duitsers de meest duidelijke nederlaag lijden die een grote natie ooit heeft opgelopen. De krant wijst erop dat zo’n totale militaire nederlaag belangrijk is, want nu kan er geen legende ontstaan dat het Duitse leger door verraad een dolkstoot in de rug heeft gekregen (zoals gebeurd is op het einde van de Eerste Wereldoorlog).
La Libre Belgique, de krant die tijdens de beide wereldoorlogen clandestien verscheen.
Een andere gezaghebbende Engelse krant, The Guardian, vindt dat de militaire nederlaag gevolgd moet worden door een politieke nederlaag: er mag geen Duitse regering worden aanvaard waar nog nazi’s in zitten. Daarmee wordt de nog bestaande regering van Dönitz in Flensburg geviseerd.
Ook Trouw, een protestantse verzetskrant in Nederland (die nog altijd bestaat), laat niet na om God te danken.
De Franse schrijver Georges Duhamel schrijft in Le Parisien libéré : “Vrede op aarde voor alle mensen van goede wil en alleen voor hen, want voor de anderen begint de tijd der vergelding”.
De Franse communistische krant L’Humanité spreekt van de triomf over het “hitlerisme” (een term die de communisten verkozen boven nazisme) en roept eens te meer op om “Pétain aan de executiepaal” te zetten.
Admiraal Dönitz heeft vanuit Flensburg een radiotoespraak gehouden waarin hij in bedekte termen het einde van het naziregime aankondigde (“De eenheid van Staat en Partij bestaat niet meer”). Over Hitler sprak hij geen woord. Hij zei dat de macht in Duitsland nu bij de bezettingsmachten ligt.
In een deel van Nederland was de bevrijding op 8 mei nog bezig. Die avond begroet een uitzinnige menigte in Den Haag de intocht van de Prinses Irenebrigade.
Capitulatie wordt overgedaan in Berlijn
Vlak voordat de capitulatie moet ingaan, wordt de ondertekening ervan overgedaan in Berlijn.
De Sovjet-Unie, die de Rijkshoofdstad helemaal bezet, eiste die tweede ondertekening en deed er alles aan om er een grootse plechtigheid van te maken.
De plechtigheid vond plaats in de officierenmess van de militaire genieschool in Berlijn-Karlshorst. Dat gebouw, dat de gevechten heeft overleefd, dient nu als hoofdkwartier van het Rode Leger.
De Duitse delegatie bij aankomst op het Berlijnse vliegveld Tempelhof. Vooraan v.l.n.r. generaal Stumpf, veldmaarschalk Keitel en admiraal von Friedeburg.
Het verslagen Duitsland is ditmaal vertegenwoordigd door generaal-veldmaarschalk Wilhelm Keitel, de chef van het Oberkommando der Wehrmacht. Hij is vergezeld van admiraal-generaal Hans-Georg von Friedeburg, opperbevelhebber van de Kriegsmarine, en kolonel-generaal Hans-Jürgen Stumpf als vertegenwoordiger van de Luftwaffe.
De Duitse delegatie moest een hele tijd wachten omdat de geallieerden protocollaire problemen op te lossen hadden.
Een persmoment tijdens de plechtigheid. Wilhelm Keitel zit aan het einde van de tafel.
Maarschalk van de Sovjet-Unie Gregori Zjoekov treedt als gastheer op en tekent ook voor het Rode Leger. Hij bekleedt wel een lagere functie dan de geallieerde opperbevelhebber, generaal Eisenhower, die dan de leiding zou hebben. Daarom besliste Eisenhower zelf niet te komen, maar zijn plaatsvervanger te sturen, de Britse luchtmaarschalk sir Arthur Tedder. De Verenigde Staten zijn vertegenwoordigd door generaal Carl Spaatz, Frankrijk door generaal Jean de Lattre de Tassigny.
Zjoekov leidt de plechtigheid, geflankeerd door Tedder (links) en Spaatz (rechts).
De Sovjets wilden eerst dat alleen Tedder namens de westerse geallieerden zou tekenen, maar na discussie kwam men tot een akkoord dat Spaatz en de Lattre als getuigen hun handtekening zouden plaatsen. De Lattre merkte intussen op dat er geen Franse vlag in de zaal hing. Er moest snel een Franse driekleur worden gemaakt (het blauw zou van een werkkiel komen).
Vervolgens was het wachten op de plaatsvervangende volkscommissaris voor Buitenlandse Zaken van de Sovjet-Unie, Andrej Vysjinski. Die arriveerde pas in de late avond. Voor Zjoekov was het onmogelijk te beginnen zonder deze vertrouweling van Stalin.
Keitel (met monocle) tussen Stumpf (links) en von Friedeburg (rechts). Voor de admiraal was het al de derde dergelijke plechtigheid in vijf dagen!
Toen de Duitsers de zaal betraden, gaf Keitel een laatste demonstratie van Pruisische militaire arrogantie. Hij droeg een monocle en klapte met de hielen terwijl hij met zijn maarschalksstaf groette.
Keitel tekent.
Zjoekov vroeg Keitel of hij kennis had genomen van de voorwaarden en of hij bereid was te tekenen. Daarop kon de ondertekening beginnen.
Zjoekov tekent.
De tweede capitulatieoorkonde verschilt maar weinig van de vorige, die gisteren in Reims werd getekend. Er staat nu uitdrukkelijk in dat de Duitse militairen volledig moeten ontwapenen en hun wapens en uitrusting aan de geallieerden moeten overmaken.
De capitulatieoorkonde. Het document was ditmaal opgesteld in het Duits, Engels en Russisch, maar alleen de Engelse en Russische teksten waren bindend.
Tedder, Zjoekov en Spaatz toosten. Na de ondertekening trakteerden de Russen uitvoerig met vodka, champagne en (onder meer) kaviaar.
In het oosten wordt tot het einde gevochten
Terwijl elders de overgebleven Duitse eenheden zich overgeven of zich voorbereiden om dat te doen, wordt aan het Oostfront nog altijd gevochten.
De Sovjetlegers hebben hun aanvallen in Tsjechoslowakije nog opgevoerd. De Duitsers hebben Olomouc, een belangrijke stad in Moravië, moeten opgeven.
Een stalinorgel op een gepantserde boot ergens in Tsjechoslowakije.
Andere Sovjetlegers zijn doorgebroken door het Ertsgebergte ten noordwesten van Praag. Ze hebben de Tsjechische steden Teplice en Most veroverd en daarbij de laatste fabriek van synthetische benzine waarover de Duitsers beschikten. Nu staan ze op geen 50 km van Praag.
Duitse infanterie trekt zich terug uit het Ertsgebergte.
De Duitse troepen in Praag beginnen de stad te verlaten, waar het verzet nu meer en meer de baas is.
Vandaag nog is het Rode Leger Dresden binnengetrokken. De Saksische hoofdstad, die zeer zwaar getroffen werd door een bombardement in februari, was de laatste grote Duitse stad die nog niet veroverd was.
Sovjettank ergens in Tsjechoslowakije. Het opschrift luidt: “Wij zijn Russen, wij hebben gewonnen”.
Bevrijding van Theresienstadt
Na zijn doorbraak door het Ertsgebergte heeft het Rode Leger het concentratiekamp Theresienstadt bevrijd.
Theresienstadt (Tsjechisch: Terezín) is een vestingsstadje dat door de nazi's als "ghetto" is ingericht om Joden in onder te brengen. Eigenlijk ging het om een verzamelkamp voor de deporatie van Joden naar Auschwitz en andere dodenkampen. In totaal hebben zowat 140.000 mensen in het kamp verbleven.
De ingang van de "Kleine Vesting" van Theresienstadt, die dienst deed als gevangenis, naast de eigenlijke vestingstad.
Omdat het "ghetto" vaak getoond werd aan internationale waarnemers, zagen de leefomstandigheden er beter uit dan in de andere concentratiekampen. Maar dat was meestal schijn of in elk geval tijdelijk.
Opname (1944) van de “documentaire” Theresienstadt, een propagandafilm die de illusie moest geven dat de leefomstandigheden er goed waren. De regisseur, zelf een gevangene, werd kort na de productie in Auschwitz omgebracht.
Ook hier zijn de laatste maanden gevangenen uit andere kampen - Buchenwald en Gross-Rosen - met "dodenmarsen" naartoe gezonden. Mogelijk waren het er 15.000.
Tekening door de Tsjechisch-Joodse Charlotta Burešová van de toestand in Theresienstadt.
Enkele dagen geleden droeg de kampcommandant het bestuur van het kamp over aan het Internationale Rode Kruis. Er zaten toen nog zowat 30.000 gevangenen.
Overlevenden bij de bevrijding.
Partizanen nemen Zagreb in
Het Joegoslavische Partizanenleger heeft zijn intocht in de Kroatische hoofdstad Zagreb gehouden. Gisteren waren er nog felle gevechten in de stad met twee Duitse divisies en het leger van de "Onafhankelijke Staat Kroatië”.
Partizanen trekken Zagreb binnen.
De regering van de “Onafhankelijke Staat Kroatië”, geleid door AntePavelić, had kort daarvoor de stad verlaten. Het regime van Pavelić is berucht geworden voor zijn moordpartijen op de Servische en andere minderheden in Kroatië. Honderdduizenden van hen zijn vermoord, vaak op gruwelijke wijze.
Zagreb bij de bevrijding
Ook hier moet het Duitse leger de wapens neerleggen, maar hoe dat moet gebeuren is nog niet duidelijk. De Duitsers willen liever niet in handen komen van de communistische partizanen.
Pavelić en zijn aanhangers, de ustaši’s, blijven in het noordwesten van Kroatië vechten. Het is een strijd op leven en dood …
Foto van een geallieerde luchtaanval op een Duits voertuig in Joegoslavië.
Degrelle naar Spanje gevlucht
De notoire Belgische collaborateurLéon Degrelle is vannacht per vliegtuig naar Spanje kunnen ontkomen. Hij is wel gewond geraakt.
De chef van Rex had met zijn SS-Freiwilligen-Panzergrenadier-Division Walloniendeelgenomen aan de verdediging van Stettin aan de Oostzeekust. Eind april begaf hij zich naar Denemarken en vandaar naar Noorwegen.
Degrelle deelt sigaretten uit aan Waalse SS'ers in een loopgraaf aan het Oostfront in het voorjaar van 1945 (privé-collectie).
Gisteren stapte hij met vijf anderen in een tweemotorige Heinkel 111, een vliegtuig voorzien van extra brandstoftanks dat de Duitse minister van Bewapening Albert Speer voor zichzelf had laten klaarzetten om te vluchten. Maar Speer is uiteindelijk bij de Duitse regering in Flensburg gebleven.
De Heinkel legde ’s nachts meer dan tweeduizend kilometer af en vloog over de Noordzee, België, Frankrijk en de Golf van Biskaje. Het vliegtuig kreeg brandstofgebrek toen de kust van Spaans Baskenland in zicht was en maakte een noodlanding op het strand van de baai van San Sebastian.
Degrelle is met een gebroken arm en schouder opgenomen in een ziekenhuis in San Sebastian.
Het wrak van het vliegtuig in de Baai van San Sebastian kreeg zeer veel belangstelling.
De 38-jarige SS-Standartenführer Degrelle is eind december in België bij verstek ter dood veroordeeld.
Het dictatoriale regime van generaal Franco in Spanje leunde sterk aan bij nazi-Duitsland, al nam het niet aan de oorlog deel. Een aantal nazi’s en collaborateurs zijn al naar daar gevlucht.
Of Degrelle in Spanje mag blijven, is niet duidelijk. Vorige week vluchtte ook Pierre Laval, de vroegere regeringsleider van Vichy-Frankrijk, per vliegtuig naar Spanje. De Spaanse regering weigert hem vooralsnog asiel en heeft hem opgesloten in het fort van Montjuich in Barcelona.
Naschrift: de Belgische regering zal Degrelles uitlevering vragen maar na veel onzekerheid zal hij toch in Spanje mogen blijven tot zijn dood in 1994.
De Franse communistische krant L’Humanité meent dat Franco en Laval het goed met elkaar kunnen vinden, hoewel Laval in Montjuich is opgesloten. Toch zou Laval uiteindelijk aan Frankrijk worden uitgeleverd, waar hem het vuurpeloton wachtte.
Göring aangehouden
Hermann Göring, de vroegere tweede man van nazi-Duitsland, is in Oostenrijk door de Amerikanen aangehouden.
Nadat hij op 23 april bij Hitler in ongenade was gevallen, werd hij eerst vastgehouden op zijn verblijf in Berchtesgaden. Toen de geallieerden naderden, werd hij naar Oostenrijk gebracht. Hij verbleef er in een kasteel waar hij een groot deel van zijn jeugd doorgebracht had.
Göring met de Amerikaanse generaal-majoor John Dalquist. Hij draagt op zijn uniform van rijksmaarschalk het Grootkruis van het IJzeren Kruis (de enige dergelijke decoratie die tijdens de Tweede Wereldoorlog is verleend).
Gisteravond liet hij aan het hoofdkwartier van het Zevende Amerikaanse Leger weten dat hij zich wilde overgeven. In de buurt van Zell am See ontmoette zijn wagen de Amerikaanse delegatie die hem tegemoet kwam. Hij is voorlopig op een kasteel in de buurt gelogeerd.
Op 11 mei hield Göring nog een soort persconferentie. IJdel als hij was, beleefde hij een zeker genoegen aan de belangstelling.
Göring was opperbevelhebber van de Luftwaffe en had de speciale hoge rang van rijksmaarschalk. In het begin van het naziregime organiseerde hij de repressie van politieke tegenstanders en richtte de Gestapo op.
Later had hij grote bevoegdheden op economisch vlak. Daarbij organiseerde hij mee de plundering van de bezette landen. Hij verrijkte zichzelf bovenmatig en had een enorme collectie gestolen kunst.
Foto van Göring als gevangene.
Zware onlusten in Algerije
In Algerije gaan de vieringen van V-day op sommige plaatsen gepaard met zware incidenten, waarbij veel doden vallen. Het plaatselijk bestuur heeft opgeroepen om de overwinning op Duitsland te vieren. Veel gewone soldaten uit Algerije hebben bijgedragen tot de overwinning, zij en vele anderen vinden dat het daarom tijd is om hun eigen eisen op tafel te leggen.
Het begint in Setif, een belangrijke stad in het Algerijnse binnenland. Algerijnse nationalisten organiseerden een grote optocht. De zowat 10.000 deelnemers scandeerden slogans tegen het het kolonialisme en voor gelijkheid tussen de autochtone Algerijnen en de Franse kolonisten.
De vlag die op 8 mei 1945 aan de basis lag van de incidenten. Hij is identiek met de huidige nationale vlag van Algerije.
Het komt tot incidenten als de politie een groep moslimscouts interpelleert die een (verboden) Algerijnse vlag meedraagt. Er wordt geschoten, de jongeman die de vlag draagt, komt om.
In de daaropvolgende uren en dagen komt het tot gevechten waarbij tientallen doden vallen, aan zowel de kant van de Algerijnse moslims als de kolonisten (depieds-noirs).
De rellen zijn nu naar andere steden overgewaaid. De Franse overheid wil zeer hard optreden tegen de relschoppers. Er worden ook wapens uitgedeeld aan de pieds-noirs, die het recht in eigen handen willen nemen.
Aangehouden inwoners van Setif.
Algerije wordt beschouwd als een deel van Frankrijk en de autochtone Algerijnen zijn erkend als Franse burgers. In de praktijk worden ze zwaar gediscrimineerd. Meer dan 100.000 onder hen doen dienst in het Franse leger.
De grote principes waarvoor de geallieerden hebben gevochten, zoals die zijn verwoord in het Atlantisch Handvest en de Verklaring van de Verenigde Naties, hebben bij veel Algerijnen hoop gewekt dat er een einde komt aan de Franse koloniale overheersing.
In de daaropvolgende dagen wordt het leger ingezet , waarbij honderden Algerijnen standrechtelijk worden gefusilleerd.
De volgende dagen treedt het Franse leger bikkelhard op tegen de Algerijnen, waarbij zelfs hele dorpen worden gebombardeerd. Het totale dodenaantal als gevolg van de incidenten van 8 mei loopt in de duizenden. 8 mei was in feite het begin van de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog.
Op 22 mei worden op verschillende plaatsen zogenaamde "ceremonies van onderwerping" gehouden. De plaatselijke bevolking moet zich buigen voor de Franse vlag en luid roepen: "Wij zijn honden".
